Adaptogen Bacopa drobnolistna (Bacopa monnieri) to wieloletnia, pnąca roślina o podłużnych liściach i jasnofioletowych kwiatach, należące do rodziny Scrophulariaceae. Bakopa pochodzi z regionów Azji Południowo-Wschodniej, gdzie jest uprawiana.
Roślina ta ma szerokie zastosowanie w medycynie ajurwedyjskiej jako środek wzmacniający i chroniący (neuroprotekcyjny) układ nerwowy oraz poprawiający pamięć. W ostatnich latach również pojawia się coraz więcej badań naukowych wyjaśniających biologiczne działanie składników aktywnych zawartych w Bacopa monnieri. Ponadto przeprowadzono sporo badań klinicznych z udziałem ludzi oceniających wpływ ekstraktów Bakopy na funkcje poznawcze.
Jak Bacopa monnieri działa na nasz organizm?
Bakopa jest zaliczana do adaptogenów, czyli roślin mających potencjał adaptujący organizm do sytuacji stresowych poprzez uodparnianie go na stresory fizyczne, biologiczne i psychologiczne.
Bacopa monnieri została dość obszernie przebadana pod kątem zawartych w niej substancji bioaktywnych oraz ich oddziaływania na szlaki molekularne w organizmie.
Bakopa zawiera m. in. saponiny (monnieryna, bakozydy), alkaloidy (brahmina, herpestyna), glikozydy (azjatykozyd, tanakunicyd), flawonoidy (luteonina i apigenina). Jednak szczególnym zainteresowanie cieszą się bakozyd A i B, które prawdopodobnie działają na ośrodkowy układ nerwowy. Jednak potencjalne działanie Bacopa monnieri jest dużo szersze niż tylko na sam układ nerwowy. Wykazano, że substancje aktywne zawarte w ekstrakcie z tej rośliny mogą:
- zmniejszać stężenie β-amyloidu i uszkodzenie neuronów wywołane przez niego (β-amyloid jest białkiem, które można znaleźć w układzie nerwowym osób z chorobą Alzheimera)
- regulować stężenie GABA, neuroprzekaźnika odpowiedzialnego za wyciszenie układu nerwowego
- zwiększać stężenie serotoniny, neuroprzekaźnika wpływającego m. in. na nasz nastój
- działać neuroprotekcje
- wspierać obronę antyoksydacyjną i niwelować skutki stresu oksydacyjnego
- zmniejszać stan zapalny układu nerwowego (ang. neuroinflammation)
- zwiększać przepływ krwi w mózgu
Warto dodać, że wszystkie te mechanizmy mogą regulować jak pracuje nasz układ nerwowy i tym samym przekładać się na funkcje poznawcze.
Czym są funkcje poznawcze?
Funkcje poznawcze to zdolności naszego umysłu, których potrzebujemy do przetwarzania informacji z otoczenia docierających do nas każdego dnia, zarówno tych prostych, jak i tych bardziej skomplikowanych jak planowanie, czy rozwiązywanie problemów. Funkcje poznawcze to także pamięć, koncentracja i kojarzenie faktów. W momencie kiedy nasz układ nerwowy nie działa prawidłowo i spadają funkcje poznawcze zaczynamy mieć problemy z koncentracją, jesteśmy rozkojarzeni, nie jesteśmy w stanie się wysłowić i trudno jest nam wykonać najprostsze czynności.
Co wpływa na nasze funkcje poznawcze?
Kiedy nasz organizm starzeje się, zmniejsza się liczba neuronów i połączeń miedzy nimi, a liczba receptorów dla wielu neuroprzekaźników maleje. Zmiany te mogą przyczyniać się do niewielkich deficytów poznawczych, szczególnie w zakresie pamięci, szybkości przetwarzania informacji, czy uwagi.
Obecnie z uwagi na zjawisko starzenia się społeczeństwa obserwujemy wzrost częstości występowania zaburzeń poznawczych, od łagodnych zaburzeń po te poważniejsze (np. demencja, choroba Alzheimera). Oczywiście tempo starzenia się mózgu różni się indywidualnie u każdego z nas. Dodatkowo utratę funkcji poznawczych możemy opóźniać poprzez wdrożenie zdrowych nawyków związanych ze stylem życia jak żywienie, ruch, czy sen.
Szczególną rolę pełni tutaj regularna aktywność fizyczna, gdyż zwiększa ona liczbę i przeżywalność neuronów oraz objętość hipokampa – obszaru mózgu istotnego dla tworzenia nowych wspomnień. Pomocna przy wsparciu łagodnych deficytów funkcji poznawczych może być również Bacopa monnieri.
Bacopa monnieri a funkcje poznawcze – badania kliniczne
Bakopa drobnolistna jest jednym z nielicznych adaptogenów posiadającym sporo badań klinicznych oceniających jej skuteczność. Metaanalizy badań sugerują, że ekstrakty z Bacopa monnieri mogą poprawić funkcje poznawcze, zwłaszcza koncentrację oraz wydajność uczenia się i zapamiętywania informacji.
Dawki stosowane w badaniach klinicznych wahają się od 200-600 mg/dobę ze standaryzacją na zawartość bakozydów wynoszącą zwykle około 50%. W przeprowadzonych badaniach czas trwania suplementacji ekstraktem z Bacopa wynosił 12 tygodni, co wskazuje że aby uzyskać korzystne efekty trzeba go przyjmować przez dłuży czas.
U kogo najlepiej sprawdzi się Bacopa monnieri?
Ekstrakty z dodatkiem Bakopy będą odpowiednie dla osób pracujących intensywnie fizycznie i psychicznie oraz regularnie przyswajających duże ilości wiedzy np. studenci, nauczyciele, wykładowcy u których pamięć pełni kluczowa rolę. Może mieć on także zastosowanie u osób które wymagają okresowego wsparcia w sytuacjach stresory.
Czy Bacopa monnieri jest bezpieczna?
W przeprowadzonych dotychczas badaniach wykazano bezpieczeństwo i dobrą tolerancję ekstraktów z Bakopy u dorosłych, a także nie odnotowano żadnych poważnych działań niepożądanych.
Mimo to, nie zaleca się stosowania jej u kobiet w ciąży i w trakcie laktacji. Ponadto wykazano, ze ekstrakt z Bacopa monnieri może potencjalnie hamować enzymy CYP, które biorą udział w metabolizmie fazy I ponad 70% leków wydawanych na receptę. Hamowanie enzymu CYP powoduje wzrost stężenia leku w osoczu poprzez zmniejszenie metabolizmu leku, co może skutkować znaczącymi działaniami niepożądanymi lub toksycznością. Dlatego osoby przyjmując różne leki przed przyjęciem ekstraktu z Bacopa monnieri powinny skonsultować się z lekarzem prowadzącym.
Piśmiennictwo
1. Kongkeaw Ch. i wsp. Meta-analysis of randomized controlled trials on cognitive effects of Bacopa monnieri extract. J Ethnopharmacol. 2014;151(1):528-35.
2. Pase P.P. i wsp. The cognitive-enhancing effects of Bacopa monnieri: a systematic review of randomized, controlled human clinical trials. J Altern Complement Med. 2012 Jul;18(7):647-52.
3. Kean J.D. i wsp. A systematic review of the Ayurvedic medicinal herb Bacopa monnieri in child and adolescent populations. Complement Ther Med. 2016 Dec:29:56-62.
4. Sukumaran N.P. i wsp. Neuropharmacological and cognitive effects of Bacopa monnieri (L.) Wettst – A review on its mechanistic aspects. Complement Ther Med. 2019 Jun:44:68-82.
5. Fatima U. i wsp. Investigating neuroprotective roles of Bacopa monnieri extracts: Mechanistic insights and therapeutic implications. Biomed Pharmacother. 2022 Sep:153:113469.6. Ramasamy S. i wsp. Inhibition of Human Cytochrome P450 Enzymes by Bacopa Monnieri Standardized Extract and Constituent. Molecules 2014, 19, 2588-2601.